Een geograaf op Mars, of toch bijna

Esri BeLux heeft de MarsUCLouvain-expeditie ondersteund. Maxime Foucart, recent afgestudeerd, blikt terug op deze buitengewone ervaring. Hij gebruikte onder andere ArcGIS Pro om stormen en ruimtemissies in kaart te brengen op wat Mars had kunnen zijn…

"Een kleine stap voor de mens, een grote stap voor de geomatica." Misschien wordt deze zin ooit elders in het universum uitgesproken. Op 2 april 2024 gaat hij al door het hoofd van Maxime Foucart. De jonge man maakt zijn eerste uitstap buiten het Mars Desert Research Station; de tweede voor bemanning 296 "Atlas" van deze missie, die gedurende 15 dagen werd uitgevoerd door "MarsUCLouvain". Gekleed in een grijs pak, met een bolvormige helm op zijn hoofd en een ventilatiesysteem op zijn rug, begeeft Maxime zich naar de plek die hij vooraf heeft bepaald om daar een klein weerstation op te zetten. "De handeling vereist precisie op enkele centimeters," legt hij uit. "Ik heb de ideale locatie bestudeerd met ArcGIS, op basis van het Digitale Terreinmodel dat mijn teamgenoot Louis Joseph heeft verkregen door direct bij aankomst een drone over het gebied te laten vliegen." Om hem heen wekt het roodgekleurde landschap de illusie dat hij op de rode planeet zelf staat. Die indruk vervaagt echter wanneer in de verte met sneeuw bedekte bergen verschijnen...

Vijftien dagen lang verbleven acht Belgische studenten in dit bijzondere onderzoeksstation van de Mars Society, gewijd aan wetenschappelijk onderzoek. Gelegen in de woestijn van Utah (Verenigde Staten), bootst deze autonome, vrijwel volledig geïsoleerde locatie sinds 2011 realistische omstandigheden van ruimtemissies na, ondanks de werkelijke afstand van 62 miljoen kilometer tussen de Aarde en Mars.

Voor Maxime is het een droom die uitkomt. Sinds hij als kind een Lego-model van de Discovery-ruimteshuttle cadeau kreeg, heeft hij een passie voor ruimtevaart. Op dertienjarige leeftijd besteedt hij uren aan het kijken naar de populaire wetenschappelijke tv-serie "Cosmos" en luistert hij naar de Amerikaanse astronoom Carl Sagan die de plaats van de Aarde in het heelal uitlegt. Ook de verhalen over zijn grootvader, die hij helaas nooit heeft gekend maar als jurist werkte bij het Europees Ruimteagentschap (ESA), en zijn verblijven in het Euro Space Center in Libin, in de Belgische Ardennen, hebben hem gevormd. Eerst beleeft hij daar een week als junior astronaut, later keert hij er terug als begeleider. "Toen ik mijn middelbare school afrondde, was ik ervan overtuigd dat ik een carrière in de astronomie wilde," vertelt hij. "Maar de theoretische studies van fysica of biologie pasten niet bij mij. Daarentegen sprak de meer toegepaste en concrete benadering van de geografie mij wel aan. Ik ben er zelfs van overtuigd dat de principes van geografie toepasbaar zijn op andere planeten, zoals Mars of de Maan."

Tijdens zijn Bachelor in de Geografische Wetenschappen ontdekt Maxime de kracht van GIS. "De vakken gaven me de basis om kaarten te maken. Gaandeweg, tot aan mijn Master in Geografische Wetenschappen met een gespecialiseerde optie aan de Université catholique de Louvain, ontwikkelde onze opleiding zich richting ruimtelijke data-analyse en geavanceerde data-verwerking. In het begin werkten we met ArcMap, maar later schakelden we over naar ArcGIS Pro. Het mooie is dat we projecten van A tot Z kunnen uitvoeren. We begonnen bijvoorbeeld met ruwe DTM-gegevens om kaarten te maken van aardverschuivingsrisico's in Wallonië. Na de overstromingen in de provincie Luik hebben we op dezelfde manier gewerkt rond overstromingsrisico's." Na deel te hebben genomen aan andere studentenprojecten zoals "Kot Astro", solliciteerde Maxime om zich, naast zijn laatste studiejaar, in het MarsUCLouvain-avontuur te storten.

Elk jaar wordt een team van de Belgische universiteit zorgvuldig geselecteerd voor een missie in de Amerikaanse woestijn. Astronoom, boordarts of ingenieur: de expeditie van 2024 had voor het eerst een geograaf in haar midden dankzij Maxime. "Ik geloof dat er nog nooit eerder een geograaf in het station was. Toch worden kaarten gebruikt om missies voor te bereiden en coördinaten door te geven aan de 'Ground Control', die de positie van de astronomen volgt tijdens hun ruimtemissies te voet of in een kleine buggy," vertelt hij. Met zijn expertise in ArcGIS bracht Maxime een geheel nieuwe vaardigheid mee naar de missie. "Als geograaf heb ik krachtige tools nodig om onze ruimtemissies nauwkeurig in kaart te brengen," vertelt hij in een video over zijn ervaring, gemaakt in samenwerking met de Koninklijke Sterrenwacht van België en Esri BeLux, die de ArcGIS-licentie, een GPS en geologisch monstername-materiaal leverden. "Mijn onderzoek richtte zich op het transport van stof door Marsstormen, met als doel de slijtage van apparatuur op Mars te voorspellen. Ik installeerde daarom een weerstation in de woestijn om gegevens te verzamelen en deze te vergelijken met gegevens van Mars-sondes en satellieten. ArcGIS hielp me bij het in kaart brengen en analyseren van het terrein rondom het weerstation, gebruikmakend van dronegegevens. Ik kon zelfs een vergelijking maken tussen stormen op Mars en die op Aarde."

Zijn teamgenoot, Louis Joseph, masterstudent Bio-ingenieur met een specialisatie in duurzame ontwikkeling, voegt in de video toe dat ArcGIS helpt om de resultaten van de drone- en fotogrammetrie-experimenten beter te begrijpen: "Naast de analyse van 3D-modellen, digitale oppervlaktemodellen en orthomozaïeken, maakt de software het mogelijk om alles op kaarten te visualiseren, waardoor het toegankelijker wordt voor het brede publiek." Voor het eerst werd met behulp van ArcGIS ook een nauwkeurige georeferentiëring van de locaties voor monstername rond het station uitgevoerd.

Vandaag de dag is Maxime Foucart 25 jaar en heeft hij zijn diploma op zak. Hoewel hij nog steeds droomt van een carrière bij de ESA en zijn "Mars-avontuur" niet zal vergeten, staat hij met beide voeten op de grond. Hij werkt momenteel als projectmanager bij het intergemeentelijke ontwikkelingsagentschap IDETA in Doornik. Zijn taak is om een uitgebreide diagnose van de 20 gemeenten uit te voeren, waarbij hij zijn analyses en kaartvisualisaties ondersteunt met ArcGIS. Hij blijft met een schuin oog het MarsUCLouvain-project volgen: "Voor de missie van 2025 is opnieuw een geograaf geselecteerd," lacht hij. Een kleine stap voor de mens…

Binnen Esri BeLux is Marie-Ange Lebon verantwoordelijk voor het onderwijssegment. "Gemiddeld wordt er jaarlijks 18 uur besteed aan het onderwijzen van GIS aan de universiteit. Mijn rol is ervoor te zorgen dat de licenties correct worden ingezet en tijdig worden verlengd, zodat zowel docenten als studenten met ArcGIS kunnen werken," legt ze uit. "Hoewel we op bachelorniveau te maken hebben met concurrentie van andere softwareoplossingen, wordt ArcGIS de standaard zodra studenten meer geavanceerde concepten gaan leren en werken met beelden, 3D en professionele datasets. Dit is ook een onmiskenbaar voordeel voor studenten die na hun afstuderen aan de slag gaan bij organisaties waar vaak ArcGIS wordt gebruikt."

Alle universiteiten en hogescholen in het land beschikken over licenties dankzij het Esri Education Institution Agreement-programma. Hoewel sommige docenten 'ArcGIS ademen', is dit succes niet vanzelfsprekend. Zoals Marie-Ange Lebon uitlegt: "Steeds minder studenten kiezen voor een studie in de geografie. Daarom spelen wij een promotionele rol om geomatica al tijdens de middelbare school (equivalent van het baccalaureaat) en in verschillende disciplines, zoals archeologie en geologie, onder de aandacht te brengen."

Het team van Esri BeLux neemt regelmatig deel aan studentendagen. De opleiding van docenten in het gebruik van ArcGIS is daarbij ook van groot belang. Korte trainingssessies worden op locatie georganiseerd om de mogelijkheden van het platform te demonstreren. Een tot twee keer per jaar wordt er een seminar georganiseerd met een vijftiental docenten, en via nieuwsbrieven wordt regelmatig aandacht besteed aan online trainingen van Esri Academy en aan MOOC’s (gratis online cursussen), die soms leiden tot certificeringen.

Daarnaast vindt jaarlijks in Brussel de 'GIS Student Day' plaats (de volgende editie vindt plaats op 20 februari 2025). Tijdens deze dag komen studenten en docenten, soms met een groep jongeren, samen voor workshops waarin actuele GIS-onderwerpen worden besproken en de nieuwste software-innovaties worden ontdekt. Er worden ook verschillende getuigenissen gepresenteerd, die een breed scala aan toepassingen laten zien. "Het is een gelegenheid voor organisaties, zoals dit jaar het Ministerie van Defensie, om hun GIS-praktijken toe te lichten en vacatures voor geomaticaspecialisten te promoten."

Op deze manier draagt Esri BeLux bij aan een sterkere verbinding tussen de academische wereld en het werkveld.